autor: Janelle Velina
(llco.org)
Jako że Stany Zjednoczone włączyły się do walki w trakcieII wojny światowej stosunkowo późno, nie doznały one tak dużych zniszczeń i nie poniosły tak wielu strat jak pozostałe kraje. Pomocne było tutaj także położenie geograficzne, które uchroniło amerykańskie miasta przed zniszczeniami infrastruktury, którym poddane zostały miasta Europy i Azji. Po części ułatwiło to Stanom Zjednoczonym zastąpić Imperium Brytyjskie na pozycji globalnego hegemona, szczególnie że powojenne ożywienie gospodarki nastąpiło w USA zdecydowanie szybciej (aczkolwiek Wielka Brytania nadal pozostaje potęgą imperialną). I tak rozpoczął się zwycięski marsz dolara amerykańskiego, niewątpliwie najpotężniejszy wyraz globalnej dominacji Stanów Zjednoczonych.
Zgodnie z wymogami II wojny światowej większość Europy, stosując się do zasad gospodarki wojennej, musiała importować swoje dobra konsumpcyjne. Z kolei Stany Zjednoczone, które jeszcze nie przystąpiły do wojny, chętnie wymieniały te dobra w zamian za złoto. Tak samo było w trakcie I wojny światowej, do której USA również dołączyło bardzo późno. W rezultacie amerykańskie rezerwy złota powiększyły się w ciągu obutych wojen w takim stopniu, że w roku 1944 Stany Zjednoczone posiadały już dwie trzecie światowych zasobów tego surowca. Pozwoliło im to podporządkować sobie europejskie rynki za pomocą kredytów dolarowych. Zdobywszy ekonomiczną i monetarną przewagę USA starało się uczynić dolara globalną walutą rezerwową. Jeszcze w tym samym roku, na Konferencji w Bretton Woods, znanej także pod formalną nazwąKonferencji Monetarno-Finansowej ONZ, osiągnięto porozumienie w sprawie szeregu nowych zasad dotyczących powojennego, międzynarodowego systemu walutowego. W ten sposób powstały takie instytucje, jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), czy Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD). Innymi słowy, prawie każdą walutę na świecie nakazano powiązać z dolarem według stałego kursu, podczas gdy dolara obowiązywał z kolei jedynie parytet złota. Wyniosło to Stany Zjednoczone do rangi globalnego supermocarstwa.
Utrzymały one ten status wywierając nacisk na inne kraje oraz zaznaczając swoją światową dominację poprzez działania na kilku płaszczyznach. Front ekonomiczny oraz militarny stanowiły ich państwa klienckie (takie jak Korea Południowa, Arabia Saudyjska czy Kolumbia), a także wspierane przez Amerykę siły prowadzące w jej imieniu na całym świecie wojny zastępcze. Na polu monetarnym rolę tę pełnił z kolei dolar amerykański, w którym zadłużone były kraje zachodnioeuropejskie. Pozwoliło to USA wpływać na wewnętrzną politykę tych państw, pomagając im zmiażdżyć wiele lokalnych ruchów komunistycznych i ogólnie robotniczych. Umożliwiło to także przypieczętowanie sojuszy krajów Europy Zachodniejze Stanami Zjednoczonymi we wspólnym celu zniszczenia Związku Radzieckiego, a także walki z państwami Europy Wschodniej oraz Globalnego Południa, które odmówiły wstępu amerykańskiemu kapitałowi.
Tymczasem,między 1965 a 1971 rokiem, amerykański imperializm napotkał problem – Stany Zjednoczone straciły ponad połowę swoich rezerw złota. Oznaczało to, że nie mają one nic, na czym mogłyby oprzeć swoją walutę, chyba że znajdą jakieś inne rozwiązanie. W jaki sposób USA straciło tak dużą część swoich zasobów tego kruszcu? W latach sześćdziesiątych deficyt w bilansie płatniczym Stanów Zjednoczonych przekroczył wartość rezerw złota tego kraju. Międzynarodowe zobowiązania USA w tamtym okresie zaczęły być zbyt wielkie – do tego stopnia, że utrzymanie dotychczasowego parytetu było niemożliwe. W 1971 roku można było już mówić o międzynarodowym kryzysie walutowym. Co konkretnie działo się w tamtym okresie? Wywołana przez USA wojna w Wietnamie, podczas której amerykańskie wojska były bardzo silnie obecne, a pod koniec wojny w regionie Azji Południowo-Wschodniej rozlokowano łącznie 3.403.100 amerykańskichżołnierzy. Wiązało się to z trwającą 20 lat, imperialistyczną ofensywą przeciwko wietnamskim siłom wyzwoleńczym, począwszy od 1955, a skończywszy na 1975 roku. Między 1961 a 1975 rokiemStany Zjednoczone wydały ponad 141 miliardów dolarów na próby przywrócenia rządów kolonialnych w Wietnamie i utrzymania podziału Wietnamu na część północną i południową. Jak wiemy, zakończyło się to zwycięstwem wytrwałych,wietnamskich siłantyimperialistycznych. W przypadkutego konkretnego przedsięwzięcia imperialnego stratyfinansowe były dla USA tak wielkie, że zaczęły one pożyczać pieniądze od krajóweuropejskich. Nie były one jednak w stanie spłacić swoich długów z powodu kurczących się zapasów złota i rosnących deficytów. Stany Zjednoczone próbowały rozwiązać ten problem drukując więcej pieniędzy, aby zwiększyć cenę złota, co się jednak nie powiodło, a deficyty nadal rosły.
Ze względu na ten kryzys, w 1971 roku, ówczesny prezydent Richard Nixon zawiesił wymienialność dolara na złoto. Zamiast tego wprowadzono pieniądzfiducjarny, znoszącykonieczność gromadzenia pokrycia w złocie i utrzymywania stałego kursu wymiany, zachowując jednocześniepozycję dolara jako waluty międzynarodowej. Systemfiducjarny oznaczał, że nie istniał żaden rzeczywisty, materialny towar, na którym opartabyłaby ta waluta, a zatem straciła ona wszelką realną wartość. Mimo to, pozostałe światowe waluty są z nią nadal powiązane. Rzeczywiście, jest to osobliwe zjawisko, ale taka jest również siła dolara, jak opisuje pewien analityk polityczny:
„(…) [Rodzaj] pieniędzy, które bazowały na zaufaniu opinii publicznej i legitymizacji rządu, a niena prawdziwym towarze. W rezultacie wartość dolara amerykańskiego nie była na niczym oparta, waluta ta nie miała żadnego fizycznego pokrycia, jej kurs bazował jedynie na zaufaniu.”
W warunkach stałych wahań kursu światowych walut, mamy do czynienia ze wzrostem wartości dolara amerykańskiego przy jednoczesnym spadku kursu walut krajów biedniejszych. Ułatwia to eksport tanich towarów wyprodukowanych przez tanią, wyzyskiwaną siłę roboczą krajów Trzeciego Świata. Jeśli którykolwiek z tych krajów miałby uniezależnić się od globalnej hegemonii USA i rzucić jej wyzwanie, Stany Zjednoczone użyłyby wszelkich możliwych środków, włącznie z siłą militarną, aby odciąć je od światowych surowców. Podobnie, jak było to na Kubie, której ludność obaliła swoje wcześniejsze, przestępcze państwo, jak i w wielu innych krajach.
Czy to w formie nakładania sankcji gospodarczych, organizowanych przez CIA zamachów stanu, czy ataków bombowych – posiadając taką władzę i kontrolę nad światową ekonomią, Stany Zjednoczone mogą działać całkowicie bezkarnie, wbrew Karcie Narodów Zjednoczonych i wszelkim przepisomprawa międzynarodowego.
Bibliografia:
- James Bell (8 grudnia 2018) – „History is Marching” [plik video], pozyskano z https://youtu.be/-S-CwVJxxug
- Arvind Dilawar (29 sierpnia 2018) – „From Conservative Patriot to Communist Vanguard: An Interview with H. Bruce Franklin”, Pacific Standard, pozyskano z https://psmag.com/news/interview-with-h-bruce-franklin
- S. K. Ghizoni (bez daty) – „Creation of the Bretton Woods System”, pozyskano z https://www.federalreservehistory.org/essays/bretton_woods_created
- Redakcja The New York Times (1 maja 1975) – „U.S. Spent $141-Billion in Vietnam in 14 years”, pozyskano z https://www.nytimes.com/1975/05/01/archives/us-spent-141billion-in-vietnam-in-14-years.html
- Saed Teymuri (2018) – „The Story of the US Empire: Military and Monetary hegemony”, The Stalinist Katyusha, pozyskano z https://stalinistkatyusha.wixsite.com/stalinist-katyusha/single-post/2017/05/02/The-Story-of-the-US-Empire-Military-and-Monetary-Hegemony?fbclid=IwAR3A1af4ebmk0ef_bmShnlAEl02NUFA1l9HlUZj81o_WcyOtWjs5AWvbHs0
- The United States War Dogs Association (bez daty) – „Vietnam Statistics”, pozyskano z http://www.uswardogs.org/vietnam-statistics/
- U.S. Department of State Archive (bez daty) – „The Bretton Woods Conference, 1944”, pozyskano z https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/wwii/98681.htm